آشاشاپ
دی به آذر روز؛ سفری به اعماق دومین جشن دیگان و آیین برافروختن نور
08
دی
دی
دی به آذر روز: دومین جشن دیگان و تجلی نور در قلب زمستان
فرهنگ ایران باستان، فرهنگ شادی، ستایش نور و ارج نهادن به پدیدههای هستی است. در گاهشماری ایرانی، ماه «دی» جایگاه ویژهای دارد؛ ماهی که نه یک بار، بلکه چهار بار سفره جشن و سرور در آن گشوده میشود. دی به آذر روز، که مصادف با هشتمین روز از ماه دی است، به عنوان دومین جشن دیگان شناخته میشود. این روز، فرصتی دوباره برای تجدید میثاق با آفریدگار و پاسداشت پیروزی روشنایی بر تاریکی در سردترین روزهای سال است.
در این مقاله از وبسایت آشاشاپ، به اعماق تاریخ و باورهای زرتشتی سفر میکنیم تا فلسفه این جشن خجسته را بازشناسیم.
چرا در ماه دی چهار جشن داریم؟
برای درک اهمیت «دی به آذر روز»، ابتدا باید با ساختار نامگذاری روزها در ایران باستان آشنا شویم. در گاهشماری اوستایی، هر روز ماه نام خاصی دارد. زمانی که نام روز با نام ماه یکی میشد، ایرانیان آن روز را جشن میگرفتند.
اما «دی» (Dae) به معنای «دادار» یا «آفریدگار» است. از آنجایی که در تقویم زرتشتی سه روز دیگر نیز با پیشوند «دی» به نام آفریدگار پیوند خوردهاند (دی به آذر، دی به مهر و دی به دین)، در ماه دی مجموعاً چهار جشن برگزار میشود:
- اورمزد و دی ماه: یکم دی (خرمروز)
- دی به آذر روز: هشتم دی
- دی به مهر روز: پانزدهم دی
- دی به دین روز: بیست و سوم دی
📜 بیشتر بخوانید: تلاقی دو رود نور؛ از نهرهای رجب تا طلوع خرمروز
فلسفه «دی به آذر روز»؛ پیوند آفریدگار و آتش
روز هشتم هر ماه در گاهشماری زرتشتی، دی به آذر نام دارد. کلمه «دی» صفت آفریدگار و «آذر» به معنای آتش و فروغ است. بنابراین، دی به آذر را میتوان روزی دانست که در آن صفات دادار با میانجیگری «آتش» (نماد پاکی و گرمای زندگی) تجلی مییابد.
در باور ایرانیان، زمستان فصل یورش دیو سرما (ملکوس) بود. جشن گرفتن در این ایام، تنها یک پایکوبی ساده نبود؛ بلکه نوعی ایستادگی معنوی در برابر نیروهای اهریمنی و تاریکی به شمار میرفت. با برافروختن آتش و تجمع در کنار یکدیگر، ایرانیان بر این باور بودند که به خورشید برای بازگشت و به زمین برای تحمل سرما نیرو میدهند.
📜 بیشتر بخوانید: طلوع در قلب زمستان؛ خرمروز و راز میلاد خورشید در آیین ایرانی
آداب و رسوم دومین جشن دیگان
ایرانیان باستان برای هر جشن، آیینهای خاصی داشتند که ریشه در پاکیزگی و بخشش داشت. در روز دی به آذر، فعالیتهای زیر مرسوم بود:
۱. نیایش و سپاسداری
مردم در این روز به آتشکدهها میرفتند و با خواندن بخشهایی از اوستا، به ویژه «آتش نیایش»، از خداوند برای نعمتهایش سپاسگزاری میکردند. این روز، زمان مناسبی برای توبه از گناهان و پاکسازی روان بود.
۲. خانهتکانی زمستانی و دود کردن اسفند
برخلاف تصور عموم که خانهتکانی را فقط مختص نوروز میدانند، ایرانیان در جشنهای دیگان نیز به نظافت محل زندگی خود میپرداختند. دود کردن اسفند و گیاهان خوشبو برای دور کردن بیماری و انرژیهای منفی از خانه، از ارکان اصلی این روز بود.
۳. سفره دیگان و خوراکهای آیینی
سفرهای پهن میشد که بر سر آن میوههای زمستانی (مانند انار و هندوانه باقیمانده از یلدا)، آجیل و نانهای سنتی قرار داشت. آشهای محلی و خوراکهایی که با حبوبات تهیه میشدند، گرمابخش محافل خانوادگی در این روز سرد بودند.
۴. استراحت و پرهیز از کارهای سخت
از آنجایی که روزهای «دی» نام آفریدگار را بر خود دارند، زرتشتیان معتقد بودند در این روزها باید از فعالیتهای دنیوی سنگین دست کشید و بیشتر به امور معنوی، همنشینی با خانواده و شادمانی پرداخت.
نکته تاریخی
رنگها را با فصل هماهنگ کنید. برای شب زمستانی یلدا، رنگهای گرم و غنی مانند زرشکی، سبز یشمی، و خردلی تیره، حس و حال اصیلتری به شما میدهند.
چرا امروز باید دی به آذر را جشن بگیریم؟
شاید بپرسید در دنیای مدرن امروز، احیای جشنی مانند دی به آذر چه ضرورتی دارد؟
پیوند با طبیعت: این جشنها ما را با تغییرات فصول و آهنگ زمین هماهنگ میکنند.
تقویت هویت ملی: شناخت ریشههای فرهنگی، احساس تعلق و افتخار به تمدن غنی ایران را تقویت میکند.
ایجاد بهانهای برای شادی: در دنیای پرمشغله امروز، هر بهانهای برای دور هم جمع شدن و تقسیم شادی، گامی به سوی سلامت روان است.
جمعبندی؛ نوری در دل چله کوچک
دی به آذر روز، یادآور این حقیقت است که حتی در سردترین و تاریکترین روزهای سال، میتوان با تکیه بر نور ایمان، گرمای عشق و شعلههای خرد، زندگی را جشن گرفت. این روز، پیوند میان خالق و مخلوق است که در قالب آیینی باشکوه تجلی مییابد.
ما در آشاشاپ مفتخریم که با معرفی این آیینهای اصیل، سهمی در زنده نگه داشتن فرهنگ کهن ایران زمین داشته باشیم. امیدواریم در این روز زیبا، کانون گرم خانوادهتان با نور آگاهی و شادی روشن باشد.